کشف بخار آب در اتمسفر سیارهای فراخورشیدی
بخار آب در اتمسفر سیارهی دوری که درست دو برابر اندازهی زمین است، تأیید شده است. این سیاره کوچکترین جهانی است که آب در اتمسفر اطرافش پیدا شده و ممکن است حتی آب به شکل باران نیز در آنجا ببارد. این موضوع باعث شده است که این سیاره کاندیدایی وسوسهانگیز برای جستوجو بهدنبال حیات فرازمینی باشد. یافتن آب در اطراف یک سیاره فراخورشیدی (سیارهای خارج از منظومهی شمسی) برای دانشمندان هیجانانگیز است زیرا آب مادهی ضروری برای زندگی روی زمین محسوب میشود.
این ماده میتواند برای زندگی در دنیاهای دیگر نیز مهم باشد. پژوهشگران قبلا این مولکول گرانبها را در اطراف سیارههای فراخورشیدی پیدا کردهاند اما سیارههای مذکور مکان مناسبی برای زندگی نبودند. آنها گلولههای بزرگی از گاز بودند که اندازهاشان با مشتری یا نپتون برابر بود و فاقد هرگونه سطحی برای زندگی به شکلی که ما با آن آشنا هستیم، بودند. سیارهی فراخورشیدی جدید که جزئیات آن در وبگاه آرکایو منتشر شده و مقالههای مرتبط با آن در مجله Astronomical Journal ارائه و در Nature Astronomy منتشر شده است، ویژگیهای خاصی دارد.
این سیاره که K2-18b نام دارد، تقریبا 9 برابر زمین جرم دارد؛ به این نوع از اجرام آسمانی مینینپتون گفته میشود. اجرامی با این اندازه در کهکشان ما زیاد هستند، اما در منظومهی شمسی وجود ندارند. سیارهی K2-18b در نقطهای مطبوع دور ستارهی میزبان خود که K2-18 نام دارد، در گردش است؛ منطقهی زیستپذیری که در آن دما برای جمع شدن آب روی سطح سیاره کاملا مناسب است. این امر بدان معنی است که این سیاره ویژگیهای مشترکی با زمین دارد.
بیورن بنکه پژوهشگر سیارههای فراخورشیدی در دانشگاه مونترال و نویسندهی مطالعهی منتشر شده در arXiv میگوید: برای نخستین بار، ما یک سیاره را در این رژیم دمایی (رژیمی که بسیار شبیه زمین است) نشان میدهیم که در آن واقعا آب مایع وجود دارد. درحالیکه یافتن آب برای پژوهشگران سیارههای فراخورشیدی کشف بزرگی بهشمار میآید، بعید است که این جهان دارای اقیانوس باشد. درواقع بعید است که سطح این سیاره به دلیل بزرگی آن سنگی باشد.
سارا سیگر کارشناس سیارههای فراخورشیدی که در این پژوهش مشارکتی نداشته است، میگوید: این سیارات شبیه زمین به نظر نمیرسند. این قطعا به شکل یک سیارهی سنگی معمولی نیست. K2-18b همچنین در اطراف ستارهای که شبیه خورشید ما نیست، در حال گردش است. درمجموع، این عوامل بهطور چشمگیری شانس وجود حیات در آنجا را کاهش میدهد. پژوهشگران K2-18b را به کمک تلسکوپ فضایی کپلر کشف کردند.
فضاپیمای کپلر، در فاصلهی 160 میلیون کیلومتری از زمین طی دههی گذشته به کشف سیارههای فراخورشیدی مشغول بوده است. هر زمان که یک سیارهی فراخورشیدی از میان ستارهی میزبان خود و زمین عبور میکند، موجب میشود نور ستارهی آن دچار افت شود. این تغییر کوچک را کپلر تشخیص میداد. با مشاهدهی این افتهای نوری، کپلر بیش از دو هزار سیارهی فراخورشیدی را کشف کرد. در سال 2015، این فضاپیما K2-18b را پیدا کرد که در فاصلهی 111 سال نوری از زمین قرار دارد.
در سالهای 2016 و 2017، بنکه و گروهش سعی کردند با استفاده از تلسکوپ فضایی هابل اطلاعات بیشتری درمورد اتمسفر K2-18b به دست آورند. مواد شیمیایی و مولکولهای اطراف یک سیارهی فراخورشیدی میتوانند اطلاعات زیادی را درمورد آنچه ممکن است روی سطح سیاره وجود داشته باشد، در اختیار پژوهشگران قرار دهند. برای مثال، مقدار قابلتوجه متان در اتمسفر زمین محصول فرعی ارگانیسمهای بیولوژیکی فراوانی است که روی زمین زندگی میکنند.
مطالعهی اتمسفر یک سیارهی فراخورشیدی بهویژه سیارههایی که ازنظر اندازه مشابه زمین هستند، دشوار است. نور این سنگهای فضایی دور بهآسانی تحتتأثیر نوری که از ستارهی میزبان آنها میآید، قرار میگیرد و دیدن آنها را بسیار دشوار میسازد. بهمنظور شناسایی آنچه در اتمسفر یک سیارهی فراخورشیدی است، پژوهشگران باید نور ستاره را وقتی که از لبههای بیرونی این سیاره (اتمسفر آن) خارج میشود، ببینند.